Paweł Jerzy Jaxa Dębicki
Syn Jerzego Dębickiego, członek znanej mieleckiej rodziny Dębickich, patriota, samorządowiec i przedsiębiorca, który reaktywował Księgarnię Dębickich i prowadził ją wraz z żoną.
Urodził się w 1960 roku w Mielcu. Tu uczęszczał do szkoły podstawowej i liceum ogólnokształcącego. Na okres licealny przypadają jego pierwsze próby poetyckie. Jak sam zawsze podkreśla przemożny wpływ na jego literackie pasje miały księgarskie tradycje familii Dębickich i atmosfera rodzinnego domu, w którym pielęgnowane były wartości zupełnie nie przystające do świata „realnego socjalizmu”. Pisanie kontynuował w czasie studiów na Uniwersytecie Jagiellońskim, gdzie studiował historię, a potem socjologię.
W Krakowie, jego drugim ukochanym mieście, zetknął się szybko z młodymi twórcami związanymi z opozycją polityczną. Nawiązał też współpracę z niezależnym ruchem wydawniczym. Pisał jednak głównie do szuflady, a odbiorcami jego wierszy byli najbliżsi przyjaciele. Czasami jego utwory pojawiały się w bezdebitowych wydawnictwach i podziemnych gazetkach. Wiersze i inne małe formy literackie powstawały też po ukończeniu studiów i powrocie do Mielca. Teraz jednak znacznie rzadziej i znów do szuflady. Zadecydował o tym bardzo krytyczny stosunek autora do swego pisania i dystans do własnej twórczości. Dopiero ostatnio, gdy jego wiersze stały się bardziej intymne, spokojniejsze i pewnie odrobinę pozbawione dawnego ognia, zdecydował się na opublikowanie tak starych jak i powstałych ostatnio utworów.
Zmarł 26 maja 2021 roku w wieku 61 lat.
Ballada o tym co dookoła
Nie jestem lirnik setny dziad,
gdy śpiewam swą wołania pieśń.
A słuchać mego bluesa rad
Ten, który czarną czuje pieśń.
Pod wielkim słowem brzmiącym RZECZ,
a mgliście zaś POSPOLITA
jest kanał myśli, rdzawy miecz
i posąg z twarzą zbitą.
U piekieł, gdzie się toczy mecz,
kto ma być spowiednikiem tu,
już nie o wolność idzie rzecz
lecz o makijaż twarzy stu.
Obłudnie dźwięczy struta pieśń,
a kłamać uczą w szkole
i jęk syreny straszy cię,
gdy Norwid w serca dole.
Za złotych tysiąc wielkiś już,
za dziesięć odpust wieczny masz
i myśleć dziś nie musisz już,
a płaczesz tylko, gdy się zgrasz.
Otwórzcie ze mną usta wy
ukryci w bramach ludzie.
Niech skwery miast zobaczą sny,
niech już nie grzęzną w brudzie.
Mielec 1977
Proces gnilny
Proces gnilny naszej wyobraźni
stał się synonimem
wymiernej dorosłości.
Komórki najszczerszej niezgody
otorbiły się wieloletnim przyrostem,
gniją jak liście
zamokłe we krwi poskromionych zrywów.
Obroty kuli trwają
Listopady brunatnieją w dymie podłego tytoniu
kalekie oko
lęka się
przejrzystego obrazu.
Palce zapadają na podagrę,
odpadają włosy
przyciężkie srebrem.
Choruje brzuch wypchany
powietrzem, solą i trującymi grzybami.
A wyobraźnia……..
…….. dręczy nas czasami
kapłańską posługą morzenia
na złość docucona
procentami, czarownymi likworami
i lunatycznymi proszkami.
A potem sama
bez najmniejszego sprzeciwu
uznaje swą minimalną przydatność,
kładąc się samodzielnie na torach wulgarnego czekania.
Mielec 1978
Kamiennie, kamiennie…
Dotknąć chcę twojego serca
skostniałego przeczuć tła
dotknąć chce twojego serca
brylantowa jest tam łza.
Twoje usta jak ból szczelne
pomalował włodarz salw
twoje usta różu pełne
przestrzelone lodem salw.
Chciałaś kochać mnie na plażach
dziś patrole śledzą nas
ciekną cyfry kalendarza
opasany drutem las.
Obraz zwęglił się i zszarzał
dzwonek strachu gasi dzień
zapis marzeń się zestarzał
na ulicach legii cień.
Miała nagość być pąsowa
na mównicach turkot słów
trawa rani nas stalowa
słuchać głodne ryki lwów.
Dzieci wydasz mi kamienne
mury szkół wykują je
koła trwania, wody ciemne
ostrze żyły sine tnie.
Wiosna 1982
Kiedy nadejdzie dzień zapłaty
Kiedy nadejdzie dzień zapłaty
nie napalm lecz łzy będą palić,
rękoma, sercem stopię kraty
i zieleń będę mógł ocalić.
Kiedy nadejdzie dzień już nowy,
to pękną wszystkie usta suche,
a jeśli czerwień znów zobaczę
to jak krew co da mi otuchę.
Kiedy nadejdzie dzień po nocy
co oddech czołgiem rozjechała,
nie będzie tutaj tych złych mocy
którym idea się przydała.
Kiedy nadejdzie dzień powstania
nie trzeba będzie już uciekać
do ciemnych bram, gdzie nie ma sądów,
gdzie może uda się przeczekać.
Kiedy nadejdzie dzień kochania
przekleństwa sczezną gdzieś w pustyni,
a świat odkuty od konania
nad pięknem nieba się zadziwi.
Ręka
Nie od lutnika
dziwny to instrument
RĘKA
zakończona najczęściej trywialnie
pięcioma palcami.
Może udawać węża eskulapa
i zygzakowatą żmiję
z gór.
Może zamykać powieki zmarłym
i otwierać ostrzem aorty.
Może malować obrazy i strach.
Może być czarną wdową szpiega,
wiecznie spoczywać w kieszeni
długiego prochowca strachu.
I może być młodszym oficerem milicji
z rozbieganymi gałązkami palców
i brwiami wypucowanych z soli oczu.
Ręka
do głaskania,
duszenia, gwałcenia
różnych czynności miłości,
wieszania, okropności
gry w kości.
Ręka………..
Kraków 1985
Przeszukanie.
Kieszeń czarnych spodni
wcale nie jest himalajską przepaścią
mam
tam
jedną czystą, ukrochmalona, jasnobłękitną
chustkę do nosa
bez monogramów
ale z dwoma , może trzema rudymi plamkami rdzy,
mam
tam
kawałek złamanego, starego grafitu
z kopiowego ołówka po Dziadku,
mam
drut miedziany jeszcze z wojny
zielona nitkę ( sześć centymetrów)
kawałek gazety z czternastego marca,
artykuł o wzroście popytu na dębowe drewno,
mam też
podszewkę z wielka dziurą.
Załata ją pewnie moja Żona
gdy kluczyki od samochodu wpadną
mi do czarnej nogawki .
Mam
tam……..
……… już więcej nic tam nie znajdziecie.
I tak to ogromny kapitał
zważywszy, że dziś skończyłem dopiero
dwadzieścia sześć lat.
17 lipca 1986
Białoruś
Przyjaciele !!!! I tu dałem wykrzykniki,
a tak mało dla Was mogłem zrobić.
Moje nogi nie mogły zejść
i sprowadzić mnie nawet do mojego własnego ogrodu
gdzie teraz moi dawni przyjaciele,
obecnie mierni ogrodnicy,
zasiali chwasty, gorczycę i nędzną, a kwaśną winorośl.
Nie mówię już o tym, że słaby
nie byłem na waszych placach,
nie trzymałem Waszych sztandarów
o tak podobnych kolorach jak płótno mojego
i
nie byłem też pod więzieniami, gdzie jak wiem siedzi się lub czeka,
i
nie byłem w Waszych domach
gdzie cichcem trzeba mieszać łzy rozpaczy
i ślinę szyderstwa dla łotrów
ze słowami wypowiadanymi cichcem we własnym języku.
Nie byłem na starych cmentarzach, gdzie wśród krzyży z wieloma ramionami
leżą nasi bliscy, których nazwiska rozumiem,
których minione ciepło czuję,
a których imiona pisze się w dwu alfabetach -
pączkach z dawnej i wspólnej greckiej gałęzi.
Więc wybaczcie,
że mogłem dać tylko słowo,
mogłem przesłać uśmiech politowania dla kłamców,
przekleństwo dla wrogów,
uścisk dłoni dać mogłem nieznanym przyjaciołom,
wzniesioną pięść, która kiedyś na kształt katapulty
miotała kamienie ku stalowym rydwanom oprawców.
Mogę dać grosz, który wybuchnie w pałacu satrapy,
Obiecać koc tym, którzy będą musieli uchodzić.
Ser, mięso i rybę zgłodniałym w trwaniu, zmęczonym w oporze.
Więc wybaczcie, bo wiem jak to mało……..
Wybaczcie, bo ja znów jestem z Wami w Mińsku.
Haiku, książki i rachunek za prąd
Ludzie nie kupują książek,
ludzie budują marmurowe grobowce
ludzie nie czytają wierszy
ludzie poszerzają podwórka
ale nie ma tam ocienionych miejsc
Czyż skończył się jakiś tam czas....?
Ech nie……. to tylko ja zapomniałem
zapłacić elektrowni za prąd.
Pewnie nie chciałem
a pewnie pieniędzy nie miałem.
Płacić trzeba,
i czytać trzeba,
i płakać trzeba,
30 czerwca 2006
W Wielki Piątek widziałem.
On stąpał bosymi stopami po gorących białych kamieniach.
Jak zwykły owczarz potykał się o zeschłe gałęzie w oliwkowych gajach.
Głaszcząc spracowany kark osła czekał przed strzeżonymi bramami
aż minie je tłum przekupniów, kalek, złodziei i mędrców.
Nie wstąpił
chyba, że w wody Jordanu.
Nie należał
chyba, że do tych, którzy go słuchali.
Nie zapisał się,
chyba go nawet nie zapisano w wielkim spisie.
Nie współpracował,
choć całego dał nam siebie.
Nie świadczył,
choć świadczył samym sobą.
Nie doniósł,
choć oprawcy pewnie zostawiliby mu życie.
Nie zeznał,
chyba, że przyszło mu mówić czyim jest Synem.
Nie zaprzeczył,
choć znał tego, który go wyda.
Nie poparł
choć uczeni w piśmie czekali.
Nie miał teczki
choć napisano o nim Księgę leżącą teraz przy moim łóżku.
Nie lękał się mówić
choć zdrajcy szeptali Faryzeuszom.
Nie bał się królować
choć jego proste szaty urągały imperium.
Nie wyparł się
choć zdawało się, że Ojciec go opuścił.
I jaki suplement teraz napisać
gdy na ultraczułym ekranie
widzę miasta pożerane gąsienicami Merkav *,
nastolatki rozrywane w pizzerii ładunkiem senteksu **,
kolczaste zasieki przed którymi jakoś tak wirtualnie stoję.
I może wiem i może powiem kto szczujący, a kto szczwany.
* Merkava - doskonały izraelski czołg średni.
** senteks - materiał wybuchowy o ogromnej sile
praktycznie niewykrywalny dla
detektorów.
13 grudnia, niedziela…
Gdy rankiem się zbudziłeś
władali oni ziemią
palili twe nadzieje stawiali posterunki
na białym śniegu placów
koguty strachu pieją
a Wschodu Imperator
odbiera już meldunki.
Wódz wysłał na ulice
szkolonych sług swych armię
a inkwizycja wyrok
na murach zawiesiła
golono więźniom głowy
gaszono słów latarnie
klepsydra czernią liter
tlen życia zadusiła.
Ktoś płakał ktoś oszalał
ktoś modlił się nad dzbanem
historia tok wyznaczy
żółknącym znów obrazom
urwany kulą okrzyk
rozbity mur taranem,
a oddech podsłuchany
a krtań wydana gazom.
Dzień zapomnienia jutra
okratowania głosów
zgaszonej wiary w Pana
stolica naznaczyła
zieleni dygnitarze
nakreślą werdykt losów,
a kodeks moralności
komenda ulepiła.
Ty stoisz dumny Dawid
przed tobą książę piekła
łez karawana słona
i pałka milicyjna,
a data kłębem dymu
Stalina cień oblekła
i straszy ludzką miłość
cenzura prewencyjna.
15 grudnia po wyjściu z ulotkami z otoczonego przez ZOMO kombinatu HiL.
Modlitwa
Modlę się rzutem kamienia
dalekie są wyspy Sprawiedliwego
Modlę się wirem łańcucha
tarcze pękają, wieże stoją dalej
Modlę się butlą benzyny
płomień liże pancerz, niebo zmienia barwę
Modlę się liczbą nabojów
metal za paskiem daje cień nadziei
Modlę się rytmem okrzyku
kneblowanym spazmem ulicy strachu
Modlę się znakiem odwagi
ręka dźwiga palce przed Wieżą Babel
Modlę się w rytm powielacza
czcionki syczą wężem białego wiersza
Modlę się kruchością kości
w śniegu przestroga tych, co nie wstali
Modlę się pełnią odmowy
musztrowaną na śmierć w karnym batalionie
Modlę się czernią sztandaru
pył opada oni prą ciągle dalej
Modlę się lękiem śmiertelnym
groźny świadek więc zabijają
Modlę się szepcząc utopie
mój głos notowany w trumnach kartotek
Modlę się szlakiem ucieczki
ciągle wracam drogi znów odcięte
Modlę się sznurkiem wisielca
drgawką lalki bez prawa wyboru
Modlę się śliną rozkoszy
nieprzyzwoicie żywej tajnym służbom
Modlę się marzeń jawnością
rwę gazety cenzor stale ostrzy noże
Modlę się życie wskazując
Modlę się życie wskazując
Modlę się życie wskazując………..
3 maja 1982 wieczór właściwie noc